بررسی شخصیت انوشیروان از باستان تا دوره اسلامی

فصل اول

ساسـانیان

پادشاهی ساسانیان تا قباد

اصلاحات خسرو انوشیروان

سکه های خسرو انوشیروان و جام خسرو

ایوان مداین یا طاق کسری

فصل دوم

خسرو انوشیروانی در ادبیات باستانی ایران

خسرو انوشیروان در کتابها و آثار دوران اسلامی

پادشاهی خسرو انوشیروان به روایت مورخان اسلامی

نتیجه‌گیری

ساسـانیان

ساسان موبد آتشکده ای بود که در استخر برای ستایش ایزد بانو آناهیتا اختصاص داشت. همسر وی، رام بهشت، دختر یکی از پادشاهان بازرنگی بود و این سلسله پادشاهان در نیسایه سلطنت داشتند. ( شهر مزبور به مناسبت دیوارهای سفید از زمان استیلای عرب در فارس موسوم به بیضا شد).

پاپک پسر ساسان روابط خود را با بازرنگی‌ها مغتنم شمرد و یکی از پسران خویش را که اردشیر نام داشت در دارابگرد به مقام عالی نظامی ارگبد رسانید. مقارن این احوال پاپک بر گوچهر (گوزهر) شاه که خویشاوند او نیز بود شورید و مکان گوچهر را که معروف به کاخ سفید بود به تصرف در آورد. سپس او را کشت خود بر اریکه سلطنت نشست. آنگاه از اردوان پنجم لقب پادشاهی برای پسر بزرگ خود شاپور خواست.

اردشیر بابکان رسماً در سال دویست و بیست و شش میلادی تاج شاهنشاهی ایران را بر سرگذاشت، گمان می رود این تاجگذاری را در زادگاه خود پارس، یا در معبد آناهیتا واقع در شهر استخر و یا در تنگة نقش رجب نزدیک استخر انجام داده باشد، زیرا اردشیر و شاپور اول در این جای نقش جلوس خود را بر سلطنت بر روی سنگ حجاری کرده‌اند.

اردشیر حکومت ملوک طوایفی عهد اشکانی را برانداخت، از قدرت خاندان

های بزرگ کاست و با ایجاد سپاه منظم وحدتی در قلمرو خود پدید آورد. البته استقرار قطعی حکومت اردشیر چند سال پس از غلبه بر اردوان به دست آمد.

در قرن پنجم میلادی ، احتمالاً در دوران بهرام پنجم ، «زرتشت خورکان» که موبد موبدان و اهل فسای فارس بود، دست به اصلاحاتی در این زرتشی زد و مدعی تاویل و تعبیر درست در اوستا شد. احتمالاً زرتشت خورکان، جنبشی را که پیش از او به وسیله بوندس آغاز شده بود از نو برانگیخت و شاخ و برگ داد. بوندس را بعضی یکی از پیروان مانی دانسته اند که مدتی در روم زندگی کرد و در اواخر قرن سوم میلادی یا نیمة اول قرن چهارم میلادی ، بدعت جدیدی را که درست دینی نامیده می شد، به وجود آورد سپس آنرا در ایران رواج داد. به هر حال پس از شورش درست دینان به رهبری مزدک و پیامدهای آن،‌ این جنبش به نام رهبرش مزدکی خوانده شد

برقراری نظم و آرامش

خسرو در آغاز سلطنت به قلع و قمع نزدیکانش پرداخت و به دنبال آن تصمیم به انجام اصلاحات و برقراری نظم و آرامش در کشور گرفت . به فرمان وی اموال و املاکی که در روزگار شورش های مزدکیان از بزرگان غصب شده بود، به ایشان بازگردانده شد. همچنین به دستور خسرو، کودکانی که در نسبشان اختلاف بود به کسی که منتسب به او بود داده شدند و زنانی که در جریان اغتشاشها به زور به ازدواج مردی درآمده بودند، مخیر شدند که بمانند یا باز گردند.

یکی از اصلاحات مهم خسرو انوشیروان،‌ تغییر در چگونگی اخذ مالیات بود. پیش از کسری انوشیروان مالیات بر اساس اصول مقاسمه مستقر بود. مقاسمه عبارت است از مالیات جنسی که طبق قاعدة ‌معینی از محصول گرفته می شود

اصلاحات اجتماعی خسروانوشیروان، بخصوص سیاست ارضی او در تاریخ جامعه روستایی ایران اهمیت بسزایی دارد. سیاست ارضی خسرو اول پس از خشکسالی و قحطی های متعاقب آن آغاز شد. خشکسالی از دورة فیروز و قباد کم و بیش ادامه داشت و در دورة قباد نتایج خود را ببار آورد